ALTERNATİF MALİYET (FIRSAT MALİYETİ – OPPORTUNİTY COST)

İktisat, “tercihlerin bilimi”dir. Emek, sermaye, doğa ve girişimcilikten oluşan üretim faktörleri ekonominin “yapı taşları”dır. Mal ve hizmet üretiminde kullanılan kaynaklardır. Kaynaklar her zaman kıttır. İktisat, insanların bu kıt kaynakları nasıl kullandığını ve kaynak kullanımındaki tercihlerin tetiklediği iktisadi etkileşimleri inceler.

Her seçiş, bir vazgeçiştir. Bir şeyin gerçek maliyeti, onu elde edebilmek için vazgeçmek zorunda kaldığımız “en iyi alternatif” şeyin sağlayacağı “ekonomik fayda”dır.

Fırsat maliyeti, “kaynak kıtlığı ve tercih” arasındaki temel ilişkiden kaynaklanır. Dolarda mevduat yapanın fırsat maliyeti Türk lirası cinsinden yapacağı mevduattan elde edeceği faiz (mevduat bankacılığı) ya da kira (katılım bankacılığı) getirisidir.

Firma ortağının firmanın faaliyetlerinden net dönem karı elde etmek için kullandığı öz kaynağın maliyeti vazgeçmek zorunda kaldığı daha az riskli yatırım alternatifi olan banka mevduatının getirisidir. Kendi işini kurmanın fırsat maliyeti, başkasına ait bir iş yerinde profesyonel olarak çalışarak kazanabileceğin maaştır.

Alternatif maliyet, parasal veya finansal maliyetlerle sınırlandırılamaz. Bir şeyi almanın ya da yapmanın maliyeti artık alamayacağımız ya da yapamayacağımız en iyi alternatifin faydasıdır. Kaçan fırsat/fayda; alternatif yatırım aracından kazanılamayan getiri olduğu kadar kaybedilen zaman, elde edilemeyen zevk de olabilir. Instagramda el âlemin fotoğraflarına bakmanın maliyeti kendi hayatının yazarı olabilmek için kullanamadığın zamandır.

Hayat, “ne pahasına (at what cost)” sorusundan ibarettir. Karar alıcı, eğer rasyonelse, bir karardan elde edilecek faydanın vazgeçilen alternatifin sağlayacağı faydadan yüksek olmasına önem verir her zaman. Her kararımızın bir “gölge fiyatı” yani “alternatif maliyeti” vardır.